Sorumluluk, bireylerin görev ve üzerine düşen yükümlülükleri zamanında yerine getirme bilincidir. Çocuklarda sorumluluk bilinci okul öncesi dönemde başlar. Bu nedenle en büyük görev ebeveynlere düşmektedir. Ebeveynler, küçük yaştan itibaren çocuklara sorumluluk bilinci aşılamalı, onların özgüvenini pekiştirmelidir.

Gelişim dönemlerinde sorumluluklarını üstlenen çocuklar, yetişkinlik dönemlerinde sorumluluk sahibi ve özgüvenli bireyler olarak karşımıza çıkar. Ebeveynler kendi ayakları üzerinde durabilen, davranışlarının olumlu ve olumsuz sonuçlarını üstlenebilen başarılı bireyler yetiştirmek istiyorlarsa, öncelikle çocukların sorumluluk bilincine sahip olmalarını sağlamalıdır. Her ebeveyn çocuklarının sorumluluklarını yerine getirmesini istemektedir. Odasını toplaması, ödevlerini düzenli yapması, ders çalışması çocukların yapmaları gereken görev ve sorumluluklardır. Çocuğun sorumluluklarını yerine getirmemesi aile içinde çatışmaya neden olabilir.  

Ebeveynler sorumluluk bilincini çocuklara nasıl kazandırabilir? Nelere dikkat etmelidir? Çocuklara sorumluluk bilinci kazandırmak isterken ebeveynlerin yaptıkları hatalar nelerdir? Yazımızda bu sorulara cevap bulacağız.

Velilere Öneriler

Yaşına Uygun Görev ve Sorumluklar Vermeliyiz

Ebeveynler çocukların yaşına, kişilik özelliklerine göre sorumluluk vermelidir. Örneğin 12-13 yaş grubunda bir çocuktan evin gelirine katkı sağlamasını beklemeyiz. Çantasını hazırlamasını, odasını toplamasını, ödevlerini zamanında yapmasını bekleyebilir, bu sorumlulukları yerine getirmesini isteyebiliriz. Yaşına uygun görev ve sorumluluk verdiğimizde çocuk bu sorumluluğu başarabilir, çocuğun özgüvenini pekiştirmesini sağlamış oluruz. Sorumluluk bilinci, okul çağında olan bir çocuğun grup çalışmalarına uyum sağlamasını, sınıf içi görev ve sorumlulukları yerine getirmesini sağlar.

Rol Model Olmalıyız

Ebeveynler çocuklara söylemleriyle değil davranışlarıyla örnek olmalılar. Her çocuk erken yaşlardan itibaren ebeveynlerini gözlemler ve rol model alır. Çocuklara sorumluluklarını hatırlatırken aynı zamanda kendi davranışlarımıza da dikkat etmeliyiz. Ebeveyn kendi odası toplamıyorsa, çocuğa odasını toplamanın onun sorumluluğu olduğunu anlatmakta zorlanır. Bu sorumluluğu çocuğa kazandırmakta başarılı olamaz.

Ebeveyn davranışları ile çocuğa örnek olmalı, davranışı ve söylemleri tutarlı olmalıdır. Çocuklara kazandırılmak istenen davranışın sebep ve sonucu net bir şekilde aktarılmalı. Çocuğun günlük yerine getirmesi gereken sorumlulukları planlamasında yardımcı olunmalıdır. Kazandırılmak istenen davranış aktarılırken tehditkâr davranılmamalı, uygun ve anlaşılabilir dil ile aktarılmalıdır. Örneğin çocuklara ‘Sen odanı toplarken bende odamı toplayayım.’ dediğimizde talebimizi net bir şekilde ifade etmiş, uygun bir iletişim dili kullanmış oluruz.

Çocukların Sonucu ile Yüzleşmesine İzin Vermeliyiz

Ebeveynler çocuğun sonucu ile yüzleşmesine izin vermelidir. Telafi eden olmamalıdır. Çocuğun bir davranışın gerekliliğini anlayabilmesi için onun sonucu ile yüzleşmesi gerekmektedir.

Örneğin çocuğun yetiştirmesi gereken birçok ödev var, çocuk telefonla oynamak, arkadaşları ile vakit geçirmek isteyerek görev ve sorumluluklarını yerine getirmiyor. Ebeveyn çocuğun ödevini yapmadan okula gitmesini, arkadaşlarının yanında mahcup olmasını istemiyor. Bu sonucun önüne geçebilmek adına, yapılması gereken ödevi ebeveyn yapıyor. Çocuk, bu davranışın sonucu ile yüzleşemediği için bir sonraki ödevini yapmak istemeyecektir.

Ebeveyn burada hangi hataları yaptı?

·         Çocuğun neden bu sorumluluğu yerine getirmesi gerektiğini uygun bir dil ile çocuğa anlatmadı.

·         Çocuğun sonucu ile yüzleşmesini engelledi. Telafi edici oldu.

·         Çocuğun özgüvenini kırdı.

·         Çocuğun öğretmenine yalan söylemesine neden oldu.

Aslında basit olarak görünen bu davranış çocuğun sorumluklarından kaçmasına sebep oldu. Bu şekilde yetiştirilen çocuklar yetişkinlik dönemlerinde sorumluluklarını yerine getirmeyen, özgüveni olmayan, yapması gereken işleri sürekli erteleyen bireylere dönüşmektedir.

Sabırlı Olmalı, Gerekli Motivasyonu Sağlamalıyız

Sorumluluk bilinci çocuklarda süreç içinde olumlu sonuçlar doğurmaktadır. Çocuklar ebeveynleri tarafından görülmek isterler. Bu süreç içinde ebeveynler aceleci olmamalıdır. Sabırlı ve motive edici olmalıdır.

Anne-baba davranışları tutarlı olmalıdır. Örneğin aile içinde bir ebeveyn çocuğa sorumluluk bilincini kazandırmak isterken, diğer ebeveyn kıyamadığı için çocuğun sorumluluğunu kendi üstlendiğinde çocuk sorumluluk bilinci kazanamaz. Ebeveynlerin tutumları arasındaki tutarsızlık çocuğu olumsuz olarak etkiler, sorumluluk bilinci kazanmasını engeller.

Ebeveynler çocuğu yönlendirmede onunla sağlıklı ve etkili iletişim kurmalıdır. Çocuklarda olumlu ilerlemeyi gördüklerinde onları takdir etmeli, gerekli durumda ödüllendirmelidir. Bu durumda çocuk motive olacaktır. Motive oldukça doğru davranışı pekiştirecektir.