“Dijital Oyun Bağımlılığı”

Çocuğunuzun ekran başında geçirdiği süre sizi kaygılandırıyor mu?

O zaman bu yazı sizi ilgilendiriyor. İnternet oyun ve eğlence aracı olarak giderek yaygınlaşan bir ilgi alanı durumuna gelmiştir. Bu anlamda teknolojiyi yakından izleyen gençlerin dijital oyunlara daha fazla ilgi gösterdiği bir dönem yaşanmaktadır. Ergenlerin önceden açık alanlarda ve yüz yüze gerçekleştirdikleri oyun etkinlikleri, son yıllarda teknolojinin de gelişmesi ile bilgisayar başında ya da cep telefonları aracılığıyla gerçekleştirilen sanal etkinlikler haline dönüşmüştür. Günümüzde bir halk sağlığı sorunu olarak gördüğümüz alkol ve madde bağımlılıklarının yanında gelişen teknoloji ile birlikte yeni tür davranışsal bağımlılıklar ortaya çıkmıştır. Bunların en önemlilerinden biri “Dijital Oyun Bağımlılığıdır". 

Dijital Oyun bağımlılığı bilgisayar, oyun konsolu, akıllı telefon gibi cihazlar vasıtasıyla oynanan oyunlarda aşırı zaman geçirilmesine bağlı olarak; kişinin fiziksel, sosyal ve duygusal problemler yaşamasına neden olan bir bağımlılık olarak tanımlanmaktadır. Bu bağımlılık, internet bağımlılığı kategorisi altında değerlendirilmektedir. Dijital oyunlara bağımlı olan bireylerde takıntı, kendini kontrol edememe ve gerçek dünya ile mümkün olduğunca az iletişim kurma gibi belirtiler de mevcuttur. Yaş düzeyi açısından bakıldığında ergenlerin bağımlılık riskinin diğer gruplara göre daha fazla olduğu görülmektedir. Oyun bağımlılığı ergenlerin yaşam alanlarında olumsuz sonuçlara neden olmaktadır. Bilişsel alanla ilgili olarak ergenlerde cevap vermede zorlanma , dikkat sorunları , tekrarlayıcı cevaplar verme ve tekrarlayıcı hatalara düşme gibi zorluklara neden olduğu görülmektedir.  Ayrıca psikopatolojik boyutta dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, majör depresyon bozukluğu, anksiyete ve dürtüsellik ile ilgili sorunlar oluşturduğu görülmektedir. Oyun bağımlılığının psikolojik etkileri ile ilgili yapılan çalışmalarda; oyun bağımlısı olan ergenlerin yalnızlık , düşük yaşam doyumu, yüksek sosyal kaygı , düşük özgüven , yüksek anksiyete ve depresyon riskine  sahip oldukları, saldırganlık davranışı sergiledikleri bilinmektedir (Demirtaş-Mardan ve Ferligül-Çakılcı,2014). Bilgisayar oyunu oynayan ergenler, sosyal hayattan uzaklaşıp sanal ortamda daha fazla zaman geçirdikleri için yüz yüze iletişim yerine yalnız kalmayı tercih edebilmektedirler (Kuzu, Odabaşı, Erişti, Kabakçı ve Kurt, 2008). Oyun oynayanların zaman içinde özerkliklerini kaybetmeleriyle birlikte günlük işlerini yapmayı erteleme, azalan akademik başarı gibi durumlar yaşadıkları da gözlenmektedir. Yapılan çalışmalarda oyun bağımlılığının temel ihtiyaçlar ve başarı, bağımsızlık, eğlence, saygı gibi psikolojik ihtiyaçlar ile ilgili olduğu bilinmektedir. Teknolojik aletler ile oyun oynama ihtiyacının gittikçe artması ergenlerin bazı psikolojik ihtiyaçlarını internet aracılığıyla tatmin etmeye çalıştıklarını göstermektedir. Bu nedenle oyun bağımlılığında, ergenlerin psikolojik ihtiyaçlarını bilmek önemli görülmektedir. Uluslararası çalışmalara göre, oyun bağımlılığının yaygınlığı %2-15 arasında değişmektedir. Özellikle Çin, Kore ve Tayvan'da sorunlu çevrim-içi oyun oynama davranışlarının ciddi bir halk sağlığı sorunu haline geldiği belirtilmiştir. Mayıs 2019’da Dünya Sağlık Örgütü, oyun bağımlılığını; resmen bir hastalık olarak kabul etti. Ayrıca Dünya Sağlık Örgütü oyun bağımlılığının tıpkı kumar bağımlılığı gibi değerlendirilebileceğini belirtti.

Dijital Oyun Bağımlılığı Nedenleri : 

Saygı ihtiyacı  : Dijital oyunlarda kişi, ne kadar çok zaman geçirirse ne kadar başarılı olursa diğer oyuncular arasında kabul görme ihtimali o kadar artar.

Sosyal çevre ve aile içi iletişimde sorunlar : Aile ve sosyal çevresinde yeterince saygı görmeyen kişiler dijital oyunlara yöneldiklerinde ve burada başarılı olduklarında diğer oyuncuların saygısını kolayca kazanabilirler bu da bağımlılık ihtimalini artırır. Çekingenlik, Çok kişiyle oynanan oyunlar olarak bilinen oyunlarda, oyuncu; gerçek yaşamda karşılaştığı zorlukları görmezden gelir. Onun yerine oyun esnasında yarattığı karakteri kendisiyle özdeşleştirir. Eğer kişi, sosyal yaşamında çekingen biri ise bu tip oyunlarla ilgilenmesi muhtemeldir. 

Diğer nedenler : Kötü hissettiren olay ya da durumlardan kaçma isteği, kendini bir topluluğa ait hissetme isteği, gerçek hayatta doyuma ulaştırılamayan sosyalleşme isteği, rekabete yatkınlık, içe dönüklük, sosyal iletişimde yaşanan zorluklar, öz saygıda yetersizlik, aileden kaynaklanan sorunlardan kaçma isteği. 

Dijital Oyunların Olumsuz Etkileri : Dijital oyunların başında saatlerce oturmak başta obezite olmak üzere, uyku problemleri, baş ağrıları, göz rahatsızlıkları, el-bilek rahatsızlıkları, kas ve iskelet sisteminde düzensizliklerin artması gibi durumlara neden olabilir. Şiddet içerikli dijital oyunlar kişilerde öfkeli ve saldırgan davranışlarını tetiklemektedir. Dijital oyun oynayan kişilerin çok fazla vakit harcadıkları geleneksel oyunlara zaman ayırmadıklarından kaynaklı sosyalleşme olanağı olmadığında asosyalleşme görülmektedir. Dijital oyunlarla harcanan zaman çocukların derslerini aksatmasına ve zayıf bir akademik performans göstermelerine, okulu kırmalarına hatta okulu bırakmalarına neden olmaktadır. Yaşına uygun olmayan oyunlarda gördüğü görüntüler ve duyduğu seslerden kaynaklı olarak psikolojik travmalar, dijital oyun oynama süresi arttıkça sosyal becerilerin ve akademik başarının düştüğü, dikkat problemlerinin ortaya Çıktığı çeşitli araştırmalarda gösterilmiştir. Dijital oyun başında geçirilen süre arttıkça depresyon, kaygı bozuklukları, alkol-madde bağımlılığı ve diğer davranışsal bağımlılıkların görülme riskinin arttığı bilinmektedir

Çocuğumun ekran süresini nasıl azaltırım?

Aile üyeleri kendi oynadıkları dijital oyun türü ve süresi konusu da dâhil olmak üzere çocuğa uygun rol model olmalıdır. Çocuklar yeteneklerine ve ilgi alanlarına göre yaşlarına uygun sanat ve spor aktivitelerine yönlendirilmelidirler. Çocuk ve aile arasında teknolojik cihazlar ve dijital oyunlar olmadan zaman geçirilmesi için saat belirlenmelidir. Çocuk ile birlikte dijital oyun ve teknolojik araçlarla oynanan oyunların yanı sıra bedensel oyunlar, kutu oyunları, etkileşimli oyunlar oynanarak nitelikli zaman geçirilmelidir.

Çocuğumun elektronik cihazla oynamasını yasaklamalı mıyım?

Ebeveynler, yasaklamaya yönelik çözümler yerine çocuğun ilgi alanını farklı alanlara yönlendirilmelidir (spor ve sanat gibi alanlara). Dijital oyun, ödül veya ceza olarak sunulmamalıdır. Aileler, dijital oyunlar konusunda yasak koymak yerine bilinçli kullanımı sağlamalı ve sınır koymalıdır.
Oyun bağımlılığının tedavisinde hem ilaç hem de terapi tedavileri kullanılmış ayrıca her ikisinin birlikte kullanıldığı çalışmalar da bulunmaktadır.  Bilişsel davranışçı terapi tekniklerinin faydalı olduğunu gösteren çalışmalar mevcuttur. Ayrıca danışmanlık verilmesinin kişilerin oyun oynama süresini azaltmada ve yaşam kalitesini arttırmada etkili olduğu bildirilmiştir. Sonuç olarak dijital oyun bağımlılığının ilerleyen süreçte bir halk sağlığı sorunu olarak karşımıza çıkacağı aşikardır.En önemli nokta bu durumun tedavi edilmesi gereken bir bağımlılık olduğunun kabul edilmesi ve bir uzmandan yardım alınmasıdır.

Klinik Psikolog Fatih Han Karakuyu