Pek çok tanımı olmakla birlikte psikolojik sağlamlık, kişinin hayatında zorlu yaşantılarla karşı karşıya kalırken bu durumlara kolay uyum sağlayabilmesi ve bu zorlu yaşantılara rağmen sağlıklı bir şekilde gelişimini devam ettirebilmesidir. Diğer bir psikolojik sağlamlık tanımı ise önemli travma ve risk yaşantılarına maruz kalmasına rağmen kişinin bu durumlara göstermiş olduğu olumlu uyumdur.
Ergenlik, karmaşaların hakim olduğu, önemli ve farklı değişimlerin yaşandığı gelişimsel bir dönemdir. Yetişkinliğe geçişte bir basamak olan bu dönemde kişi, büyür, gelişir ve olgunlaşır. Geçirdiği bu yaşantılar ve farklı deneyimlerle birlikte kişisel, sosyal ve akademik yönden onu etkileyen olumsuz yaşantılar ve risk durumlarıyla karşı karşıya kalabilir. Bu olumsuz yaşantıları tecrübelerken kişinin bazı özellikleri daha güçlü olmasını sağlarken bunun yanında olumsuz durumlarla baş etmesini kolaylaştırır.
Ergenler pek çok fiziksel ve duygusal değişimler yaşarken çevrelerine uyumlarını etkileyen olumlu veya olumsuz stres kaynaklarıyla karşı karşıya kalırlar. Ergenlerin yaşadığı bu değişiklikler onların gelişimlerine katkı sağlarken uyum problemleri yaşamalarına da sebebiyet verebilir. Ergenlik döneminde gençler, her şeyi yapabileceklerini düşünürler, özgür hissederler, kendilerine hiçbir şey olmayacağı düşüncesinde olabilirler. Bunun getirisi olarak da daha önce deneyimlemedikleri olumlu ve olumsuz pek çok davranışta bulunabilirler. Bu dönemde ergenlerde rastlanan olumsuz davranışlara örnek olarak okula uyumsuzluk, davranış bozuklukları, alkol kullanma, madde bağımlılığı verilebilir. Bu ve bunun benzeri davranışlar ergenin şu anki yaşamını ve gelecekteki hayatını olumsuz etkileyecek, sorunlar yaşamasına sebep olacaktır. Bu gibi nedenlerden ötürü ergenlik döneminde risk faktörlerini ve psikolojik sağlamlığı arttırıcı, uyum sağlayıcı koruyucu faktörleri belirleyerek uygulamak önemlidir.
Risk faktörü, kişilerin özellikle de çocuk ve ergenlerin okulu bırakma, madde kullanımı, suç işleme gibi olumsuz davranışların ortaya çıkmasını kolaylaştıran bunun sonucunda da istenmeyen sonuçları yaşamalarına sebep olan ve bu problemlerin devam etmesine neden olacak özelliklerdir. Risk faktörleri üç alt başlıkta örneklendirilebilir. Bunlar; bireysel risk faktörleri, ailesel risk faktörleri ve çevre risk faktörleridir. Bireysel risk faktörlerine örnek olarak alkol ve ilaç kullanımı, erken doğum, kronik ya da ruhsal bir hastalığa sahip olma, akademik başarısızlık verilebilir. Ailesel risk faktörleri; evlat edinilme, ebeveynlerin boşanması ve ebeveyn ölümleri ile karşı karşıya kalmaktır. Çevre risk faktörleri; olumsuz akran desteği, düşük sosyoekonomik düzey, yetersiz beslenme, evsizlik, yoksulluk ve çocuk ihmalidir.
Koruyucu faktörler ise risk faktörlerinin ya da zorlu durumların etkilerini azaltan ya da ortadan kaldırabilen, bireyin gelişimini, uyumunu sağlıklı bir şekilde sürdürmesini sağlayabilecek ve kişinin yeterliliklerini geliştirebilecek durumlardır. Psikolojik sağlamlığı yüksek olan bireyler yaşamda olumsuz durumlarla karşı karşıya kaldıklarında bunlarla başa çıkabilmek için içsel ve dışsal kaynaklardan yani koruyucu faktörlerden yararlanırlar. Yine risk faktörlerinde olduğu gibi koruyucu faktörleri de üç alt başlıkta incelemek mümkündür. Akademik başarı, benlik saygısı ve özyeterlilik, iyimserlik ve umut, mizah duygusunu sahip olma bireysel koruyucu faktörlerdir. Destekleyici anne baba tutumları, bir aile üyesiyle olumlu ilişkiler kurma, çocuğa veya ergene yönelik yüksek ve gerçekçi beklentilere sahip olma ailesel koruyucu faktörlere örnek olarak verilebilir. Çevresel koruyucu faktörler ise akran arkadaş desteği, sosyal çevredeki destekleyici bir yetişkin ile olumlu ilişkiler kurma ve etkili toplumsal kaynaklardır.
Ergenlik döneminde ya da yaşamın herhangi bir gelişim döneminde psikolojik sağlamlığınızı artırmak için;
PSİKOLOJİK DANIŞMAN BEYZANUR BEKMEZ