Ergenlik dönemi, bireyin kimlik arayışı içerisinde olduğu, bedensel ve duygusal değişimlerin yoğun olarak yaşandığı bir süreçtir. Bu dönemdeki bireylerin kendilerine dair algıları şekillenirken, özgüven gelişimi de kritik bir rol oynar. Ergenlik dönemini özgüvenli geçiren ya da özgüvenini bu dönemde kazanan bireylerin, hayatlarının geri kalanında karşılaşacakları zorluklarla çok daha rahat ve etkili bir şekilde başa çıkabileceklerini söyleyebiliriz.
Özgüven Nedir ve Neden Bu Kadar Önemlidir?
Özgüven, bireyin kendi değerini bilmesi, potansiyelini tanıması ve bu doğrultuda davranabilmesidir. Hayatın her alanında özgüven sahibi olmak bireyin başarıya ulaşmasında önemli bir adımdır. Özgüvenin eksikliği ise bireyin kendisini başarısız ve değersiz hissetmesine sebep olur. Bunun sonucunda birey kendisini dış dünyadan soyutlayabilir, içine kapanık bir yaşantı sürme eğilimine girebilir ve depresyon, kaygı, utangaçlık gibi sorunlarla karşı karşıya kalabilir.
Ergenlik döneminde yeterli düzeyde özgüven kazanan birey, özgüveni sayesinde yetenek ve yeterliliklerinin farkına varır, bu sayede sağlıklı bir kimlik geliştirir ve üstesinden gelebileceği sorumluluklar alır. Özgüveni yerinde bir genç:
Sosyal ilişkilerde daha başarılıdır
Akademik hedeflerini daha rahat belirleyip sürdürebilir
Duygularını ifade edebilir ve sınır koymayı öğrenebilir
Olumsuz düşüncelerle baş etmede daha dirençlidir
Ergenlikte Özgüven Kaybı
Ergenlikte özgüven kaybı, oldukça yaygın ve doğal bir durumdur. Bu dönemde gençler fiziksel, duygusal ve sosyal birçok değişim yaşarlar. Özgüvenin kaybı nedenlerinin başında şunlar gelir:
Kıyaslama yapmak: Bu dönemde gençler, özellikle sosyal medya etkisiyle sürekli olarak kendilerini başkalarıyla kıyaslarlar.
Aile baskısı: Aşırı eleştirel ve beklentinin çok yüksek olduğu ebeveyn tutumları, başarısızlık korkusuna ve özgüven kaybına sebep olabilir.
Akademik başarısızlık: Başarı ile değer duygusu özdeşleştirildiğinde, başarısızlıklar bireyin özgüvenini düşürür
Zorbalığa maruz kalma ve dışlanma: Akran gruplarında zorbalık görmek bireyin özgüvenini doğrudan etkiler.
Ailenin ve Okulun Rolü
Ergenlik döneminde sağlıklı özgüven gelişimi için gençlere hem evde hem okulda güvenli alanlar sunmak önemlidir. Bu noktada hem ailelere hem de biz eğitimcilere önemli görevler düşmektedir.
Koşulsuz kabul: Bu dönemde bireyler başarılarına ya da davranışlarına bağlı olmadan değerli olduğunu ve sevildiğini hissetmelidir.
Başarıdan çok çabaya odaklanmak: “Elinden gelen mücadeleyi verdin ve yapabileceğinin en iyisini yapmaya çalıştın mı?” sorusu, başarı baskısının önüne geçebilir.
Hata yapma hakkı tanımak: Hepimizin yanlışlar yapabileceğini ve hataların öğrenme sürecinin bir parçası olduğunu söylemek.
Destekleyici olmak: Bu dönemdeki bireyler desteğe ve motivasyona fazlasıyla ihtiyaç duyarlar. Bu sebeple onların duygu ve düşüncelerini yargılamadan dinlemek ve anlayışlı ve sabırlı olmak çok kıymetlidir.
Rol model olmak: Ebeveynler, kendi hatalarını kabul edebilen, sorumluluk alan ve olumlu bir benlik algısı gösteren örnek bireyler olmalıdır.
Yönlendirmek: Spor, sanat, müzik gibi aktiviteler bireyin güçlü yönlerini keşfetmesinde, sosyalleşmesinde ve kendine olan güvenini kazanmasında yardımcı olur.
Özgüven, ergenlikte gelişen ve hayat boyu bireyin kendisiyle kurduğu ilişkiyi etkileyen temel bir yapı taşıdır. Ergenlik dönemindeki çocuklarımızı koşulsuz kabul etmeli, anlayış göstermeli ve desteklemeliyiz. Bu şekilde onların iç seslerini “Ben değerliyim”, “Ben yapabilirim” cümleleriyle doldurmalarına katkı sağlayabiliriz.
Unutmayalım; özgüveni gelişmiş gençler, yalnızca bugünün değil, geleceğin de güçlü bireyleridir.