Ülkelerin ekonomik, sosyal, bilimsel ve siyasi alanlarda gelişimleri o ülkelerin eğitim kaliteleriyle yakından ilişkilidir. Genç nüfusun ağırlıklı olduğu ülkemizde de öğrencilerin aldıkları eğitim niteliği, donanımlı nesiller yetiştirmek adına kilit rol oynamaktadır. Çocuklar için eğitimin başladığı ilk yer olan aile dışındaki sosyal ortam olarak öğrenmenin en çok gerçekleştiği ortam okullardır. Bireyler için okul hayatına başlamak önemli dönüm noktalarından biridir. Eğitimin kalitesinin tespitinde ve nasıl daha iyi hale getirilebileceği konusunda, öğrencilerin okullarıyla ilgili olumlu ve olumsuz tecrübeleri, yaşantıları, tutum ve davranışları birçok fikir verebilir. 

Öğrencilerin okula aralıklı veya uzun süreli gelmeme durumları devamsızlık olarak adlandırılır. Bu devamsızlık durumu farklı sebeplerden ötürü öğrencinin okulu bırakması ya da eğitim sürecine devam etmeme kararı alması şeklinde ifade edilirse kavram olarak okul terki olarak adlandırılmaktadır(Aküzüm vd., 2015). Okul terkinin diğer bir tanımı ise, bir öğrencinin devam ettiği programdan mezun olmadan veya bir diplomaya sahip olmadan okuldan ayrılmasıdır(Suh, 2001; Akt. Taş vd., 2013). Farklı tanımlamaları olmakla birlikte genel anlayışa göre okul terki, zaman zaman devam edememekten farklı olarak, bireysel ve sosyal nedenlerden dolayı okuldan tamamen ayrılmaktır( Garrison, 1985; Akt. Şimşek, 2012).

Okul terkinin birçok nedeni olabilmektedir. Bunları birkaç başlık altında toplayabiliriz. Bireysel yani öğrenciden kaynaklı nedenler içerisinde bireyin cinsiyeti, okula bakışı, isteksizlik, sağlık sorunları, ruhsal sıkıntılar ve başarısız olma korkusu sayılabilir. Okul terki aile içindeki ilişkiler ve sorunlardan da kaynaklanıyor olabilir. Bunlar; ailelerin duyarsızlığı, anne babanın hayatta olmaması, anne babanın ayrı olması, ailenin sosyo-ekonomik düzeyinin düşük olması, maddi imkansızlıklar, çalışmak zorunda olmadır. Okul kaynaklı nedenler ise öğretmenlerin ve yönetimin olumsuz tutum ve davranışları, akademik başarısızlık, öğretmen baskısı, okuldan yeteri kadar destek bulamamadır. Kişinin çevresi ve ailesi dışındaki sosyal ortamı da okul terkine sebep olabilir. Arkadaş etkisi, çevreye olan güvensizlik, okulun uzaklığı, öğrencinin yaşadığı ortamdaki sosyal çevre, öğrencinin çevresinden kaynaklı olan okul terki nedenleridir( Ballı ve Kartal, 2020).

Okul terki hem birey için hem de toplum için önemli sorunlara yol açma potansiyeli taşımaktadır. Okul terki bireyin gelişimini ve uyumunu olumsuz etkilediği için büyük bir risk taşımakla beraber ekonomik ve kültürel zararlara sebebiyet verebileceği için toplumsal bir sorun haline gelmektedir. Okul terkinin ortaya çıkardığı bireysel ve toplumsal sorunlar şu şekilde sıralanabilir:

• Okul terki, uzun vadede işsizlik, evsizlik ve yoksulluğa sebep olabilmektedir.
• Bireylerin eğitimleri için ayrılan kaynakların ve enerjinin boşa gitmesine neden olur.
• Okulu bırakmış bireyler stres, depresyon, huzursuzluk yaşayabilir, psikolojik istismar ve ihmale maruz kalabilir, kendini toplumdan dışlanmış hissine kapılarak olumsuz psikolojik sonuçlarla karşılaşabilir, farklı suçlardan hüküm giyme eğiliminde olabilirler.
• Bireyler okulu terk ettikten sonra aile içinde huzursuzluk yaşayabilir, düşük gelirli işlerde çalışmaya başlama ya da aileye bağımlı olma gibi ailevi ve ekonomik sorunlarla da karşılaşabilirler.
• Okulu terk ettikten sonra bireyler zararlı alışkanlıklar edinme ve fiziksel istismara maruz kalma gibi sağlıklarına yönelik sorunlar ile de karşılaşabilirler.
• Okul terki yaşayan ve bir iş sahibi olamayan bireylerin işleyebileceği suçları önlemek amacıyla sarf edilen güvenlik hizmetleri ve bunun sonucunda oluşan masraflar ülkelerin mali kayıp yaşamasına neden olur( Ballı ve Kartal, 2020).

Bu sonuçlarla birlikte araştırmalar, okulu terk etmiş kişilerin; işsiz kalma olasılıklarının ve sürelerinin uzunluğunun ve daha az maaş alma olasılıklarının daha yüksek, fiziksel ve mental sağlıklarının daha zayıf olduğunu, gelecek nesillerde eğitimsizliğin daha büyük sorunlar yaratacağını, suça daha fazla yöneldiklerini göstermektedir( Bayhan ve Dalgıç, 2012).

Okulu bırakma, okul terki sorununun en önemli tarafları öğrenciler, öğretmenler, aileler, okul idaresi ve okul sistemidir( Taylı, 2008). Okul terkini önlemeye yönelik uygulama önerileri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Okul terkini önlemeye yönelik öğrencilere dönük çalışmalardaki temel amaç başarıyı arttırmak ve okula bağlanma duygusunu geliştirmek olmalıdır.
• Okul terki sorununun çözülmesi ya da azaltılması, öğrenciyle ilgili olan tarafların işbirliği ile mümkün olabilmektedir.
• Öğrencilerin okula aidiyetinin güçlendirilmesi, sürece katılımlarını arttırmak, destekleyici bir okul ortamı oluşturmak önemli olacaktır. Buna yönelik başarılı sonuçları teşvik etmek adına eğlenceli programlar yapma, öğrencilerin doğum günlerini kutlama, gezi programları yapma gibi uygulamalar planlanabilir.
• Öğrencilerin okula bağlanmasını kolaylaştırmak adına okul ikliminin, öğrencinin desteklendiği ve kendisine ihtiyaç olduğu mesajlarını içerecek şekilde düzenlenmesi önerilmektedir( Taylı, 2008).
• Yöneticilerin ve öğretmenlerin davranış, hal, tutum ve yaklaşımlarının olumlu olması okul iklimini pozitif etkileyeceği için okul terkini azaltmada etkili olacaktır(Ballı ve Kartal, 2020).
• Öğrencilere yönelik stresli durumlarla başa çıkma becerilerinin kazandırılmasına yönelik öğrenci merkezli çalışmalar gerçekleştirilebilir.
• Ailelerin bilinçlendirilmesi ve okulla iş birliğinin arttırılması okul terkini azaltabilecek diğer bir çözüm önerisidir.
• Yine ailelere yönelik çocukların aile ortamında psikolojik ihtiyaçlarının nasıl karşılanabileceği ve aileye bağlılığın nasıl geliştirilebileceğine yönelik programlar uygulamak okul terki riskini azaltabilir( Taylı, 2008).

KAYNAKÇA

Aküzüm, C., Yavaş, T., Tan, Ç., Uçar, M. (2015). İlköğretim kurumu öğrencilerinin devamsızlık ve okul terki nedenleri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 167-191.

Ballı, F. ve Kartal, S. (2020). Okul terki araştırmaları: sistematik bir analiz çalışması. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 257-278.

Bayhan, G. ve Dalgıç, G. Liseyi terk eden öğrencilerin tecrübelerine göre okul terki. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(3), 107-130.

Şimşek, H. (2011). Lise öğrencilerinde okulu bırakma eğilimleri ve nedenleri. Eğitim Bilimleri Araştırma Dergisi, 1(2), 27-47.

Taş, A., Selvitopu, A., Bora, V., Demirkaya, Y. (2013). Meslek lisesi öğrencilerinin okul terk nedenleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(3), 1551-1566.

Taylı, A. (2008). Okulu bırakmanın önlenmesi ve önlemeye yönelik uygulamalar. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 91-104.